МҰНАЙ ТАСЫМАЛДАУ

• ҚМГ мұнай тасымалдау жүйелері бойынша мұнай тасымалдау маршруттарының тартымдылығы мен бәсекеге қабілеттілігін арттыру арқылы құрылған қуаттардың жүктемесін арттыру;
• операциялық шығындарды бақылау.

ҚҰБЫР ИНФРАҚҰРЫЛЫМЫ

Қазақстанның құбыр инфрақұрылымы магистральдық мұнай құбыры жөніндегі ұлттық оператор – "ҚазТрансОйл" АҚ-қа, оның екі бірлескен кәсіпорнына ("Қазақстан-Қытай құбыры" ЖШС мен "МұнайТас" СБТК ЖШС), сондай-ақ Каспий құбыр консорциумына тиесілі. Қазақстанның қолданыстағы құбыр инфрақұрылымы перспективалы жобалардан мұнай тасымалдау көлемін ұлғайту үшін жеткілікті әлеуетке ие.

"ҚазТрансОйл" АҚ (ҚТО) — Қазақстан Республикасының магистральдық мұнай құбыры жөніндегі ұлттық оператор. Компания жалпы ұзындығы 5 372 км магистральдық мұнай құбырларының тармақталған желісіне ие, оған Қазақстанның барлық дерлік мұнай кен орындары қосылған. Компания мұнайды Қазақстанның төрт ірі мұнай өңдеу зауытына тасымалдауды қамтамасыз етеді, сондай-ақ мұнайды Атырау-Самара мұнай құбыры арқылы экспортқа тасымалдайды, мұнайды КҚК мен Атасу-Алашанькоу экспорттық мұнай құбырларына ауыстырып тиеуді, мұнайды Ақтау портындағы танкерлерге және теміржол көлігіне тиеуді жүзеге асырады. Мұнайды магистральдық мұнай құбырлары арқылы тасымалдау 36 мұнай айдау станциясымен, 67 мұнай қыздыру пешімен, жалпы көлемі 1,4 млн м³ мұнай сақтауға арналған резервуарлық паркпен қамтамасыз етіледі. Сондай-ақ ҚТО "Қазақстан-Қытай құбыры" ЖШС, "МұнайТас" СБТК ЖШС, "Қарашығанақ Петролиум Оперейтинг Б.В.", "Каспий құбыр консорциумы-Қ" АҚ, "Торғай Петролеум" АҚ және "Магистральдық су құбыры" ЖШС магистральдық мұнай құбырларын пайдалану және оларға техникалық қызметтер көрсетеді.

"Қазақстан-Қытай құбыры" ЖШС (ҚҚҚ) Атасу-Алашанькоу (ұзындығы 965 км) және Кеңқияқ-Құмкөл (ұзындығы 794 км) мұнай құбырларының иесі болып табылады. ҚҚҚ қазақстандық және транзиттік ресейлік мұнайды Қытай Халық Республикасына (ҚХР), сондай-ақ Қазақстанның ішкі нарығына тасымалдауды жүзеге асырады.

«МұнайТас» СБТК ЖШС (МТ) ұзындығы 449 км Кеңқияқ-Атырау магистральдық мұнай құбырының иесі болып табылады. 2018 жылы компания Батыс Қазақстан мұнайын Қазақстан Республикасының мұнай өңдеу зауыттарына жеткізуді қамтамасыз ету және Ақтөбе мен Қызылорда облыстарында мұнай өндірудің төмендеу әсерін жою, сондай-ақ ҚХР-ге жылына 6 млн тоннаға дейінгі көлемде экспорт жасау мақсатында Кеңқияқ-Атырау мұнай құбырының реверсі жобасын іске асыруға кірісті. Жоба құны – 28,6 млрд теңге. Жоба аясында бірінші іске қосу кешенінің нысандары іске қосылып, екінші іске қосу кешені нысандарының құрылысы аяқталды. Жобаны аяқтау 2021 жылдың 2-тоқсанында жоспарланып отыр.

"Каспий құбыр консорциумы" (КҚК) — ұзындығы 1 510 км магистральдық құбыр салу және пайдалану үшін құрылған (оның ішінде 452 км — қазақстандық учаске) Ресей, Қазақстан, сондай-ақ саланың жетекші ойыншыларының қатысуымен халықаралық мұнай тасымалдау жобасы. КҚК мұнай құбыры қазақстандық мұнайды экспорттық жеткізудің басым бағыттарының бірі болып табылады және Қазақстандық Теңіз мұнай кен орнын Қара теңіздегі (Новороссийск портына жақын) "Южная Озереевка" мұнай терминалымен байланыстырады. КҚК мұнай құбыры арқылы мұнай тасымалдау 15 мұнай айдау станцияларымен, жалпы көлемі 1,3 млн м3 мұнай сақтауға арналған резервуарлық паркпен және үш шығарылатын айлақтық құрылғымен қамтамасыз етіледі.

Теңіз бен Қашағанда алдағы уақытта мұнай өндірудің ұлғаюына байланысты 2019 жылы КҚК акционерлері қазақстандық мұнайды тасымалдау көлемін 72,5 млн тоннаға дейін ұлғайту үшін құбыр жүйесінің тар жерлерін жою жобасын іске асыру туралы шешім қабылдады. Жобаны іске асыру мерзімі 2019-2023 жылдар, жобаның құны — 600 млн АҚШ долл. Қаржыландыру КҚК өз қаражаты есебінен көзделеді.

МҰНАЙДЫ МАГИСТРАЛЬДЫҚ ҚҰБЫРЛАР АРҚЫЛЫ ТАСЫМАЛДАУ

2020 жылы магистральдық құбыржолдары арқылы мұнай тасымалдаудың шоғырландырылған көлемі ҚМГ үлесіне 3 156 мың тоннаға төмендеп, 64 181 мың тоннаны құрады. Көрсеткіштердің төмендеуі 2020 жылғы қаңтарда мұнайдағы хлорорганикалық қосылыстардың шектен тыс асып кетуінің анықталуына байланысты СНПС-Ақтөбемұнайгаз АҚ-нан мұнай жеткізілімінің шектелуіне, Құмкөл кен орындары тобының мұнай өндіруінің табиғи құлдырауы және ОПЕК+ келісімі шеңберінде мұнай өндірудің шектеулі болуы себебінен жүк жөнелтушілердің мұнай құбырлары жүйесіне мұнай тапсыру көлемінің төмендеуіне байланысты болды.

Тарифтік саясат

Қазақстанның ішкі нарығына мұнай тасымалдау тарифтері мемлекеттік реттеуге жатады.

Табиғи монополиялар туралы" 2018 жылғы 27 желтоқсандағы №204-VI Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес Қазақстан Республикасының аумағы арқылы транзит және Қазақстан Республикасынан тыс жерге экспорттау мақсатында мұнай тасымалдау жөніндегі қызметтер табиғи монополиялар саласына кірмейді.

МҰНАЙДЫ ТЕҢІЗБЕН ТАСЫМАЛДАУ

Тасымалдау активтері

"Қазтеңізкөлікфлоты" ҚТКФ" ЖШС (ҚТКФ) ұлттық теңіз тасымалдаушысы болып табылады. ҚТКФ активтерінің құрамына мыналар кіреді:

• сауда флоты: жеке мұнай құю танкерлері — "Астана", "Алматы" мен "Ақтау" (әрқайсысының дедвейті 12 мың тонна); сондай-ақ "Афрамакс" – "Алатау" мен "Алтай" типті мұнай құю танкерлері (әрқайсысының дедвейті 115 мың тонна);
• теңіз операцияларын қолдау флоты (ТОҚФ) — жүк көтергіштігі 3,6 мың тонна бойынша ҚМГ сериясының сегіз баржа-алаңы;
• "Теңізшевройл" ЖШС болашақ кеңейту жобасына қатысуға арналған флот: MCV класындағы үш кеме – "Барыс"," Бүркіт" пен "Сұңқар" жүк көтергіштігі 5,2 мың тонна, үш буксир – "Талас", "Ембі" мен "Ырғыз" (гактағы тартым 40 тонна).

Мұнайды теңіз арқылы тасымалдаудың негізгі маршруттары

• Каспий теңізінің акваториясындағы маршруттар
• Қара және Жерорта теңіздерінің акваториясындағы бағыттар

Тасымалдау көлемі

2019 жылмен салыстырғанда, 2020 жылы мұнайды теңіз арқылы тасымалдаудың жалпы көлемі айтарлықтай төмендеп (16,2%-ке), 8 990 мың тоннаны құрады. Мұнайды теңіз арқылы тасымалдау көлемінің азаюы негізінен Жерорта теңізіндегі көлемдердің төмендеуімен, сондай-ақ қолайсыз метеожағдайлармен түсіндіріледі.

2020 жылдың наурызында ҚМГ қолдауымен ҚТКФ Оңтүстік-Шығыс Азиядан Қазақстанға ірі көлемді жүктерді тасымалдау бойынша COSCO Shipping еншілес компаниясымен шарт жасасты.

2020 жылдың сәуір-маусымында жалпы салмағы шамамен 3,6 мың тонна болатын 25 бірлік ірі көлемді жүк Румынияның Констанца портынан Атырау қаласында KPI мұнай-химия кешенін салу үшін қазақстандық Атырау портына сәтті тасымалданды. ҚТКФ жеке және жалға алынған флотты іске қосты: барлығы 42 бірлік — бұл алты баржа, 24 өзен және 12 теңіз буксирі.

ТШО БКЖ жобасын іске асыру шеңберінде 2018-2020 жылдардың навигациялық маусымдары ішінде ҚТКФ кемелері шамамен 90 ірі көлемді модульді (57 мың тонна) тасымалдады. 2020 жылы ҚТКФ-тің жобаға қатысуының аяқталуына байланысты контейнер таситын көлікке — MCV – "Барыс" бір кемесін жаңғырту бойынша шешім қабылданды. 2020 жылдың 3-тоқсанында MCV — "Барыс" кемесін жаңғырту жұмыстары басталды, оны контейнерлерді тасымалдау үшін "Ақтау-Баку-Ақтау" фидерлік желісінде іске қосу жоспарлануда.